Tuổi dậy thì là thời điểm cơ thể phát triển từ một đứa trẻ thành một người trưởng thành. Thông thường, những thay đổi này bắt đầu ở độ tuổi 8-14 đối với trẻ em gái, 9-15 tuổi đối với trẻ trai.
Các dấu hiệu của tuổi dậy thì với bé gái gồm: ngực phát triển; mọc lông mu, có kinh nguyệt, cơ thể xuất hiện đường cong, hông nở... Bé trai sẽ bắt đầu mọc lông mu và lông mặt; tinh hoàn, dương vật phát triển; hình dạng cơ thể thay đổi; vai mở rộng, có cơ bắp... Những thay đổi này là do hormone testosterone ở nam, estrogen ở trẻ em gái tạo ra một lượng lớn hơn nhiều so với trước đây.
Dấu hiệu dậy thì muộn ở nam giới bao gồm: dương vật, tinh hoàn không bắt đầu phát triển ở tuổi 14; tầm vóc thấp so với bạn cùng lứa tuổi. Bé gái dậy thì muộn không phát triển ngực ở tuổi 14; không bắt đầu hành kinh trong vòng 5 năm kể từ khi ngực bắt đầu phát triển. Tình trạng này có thể do một số nguyên nhân dưới đây:
Lịch sử gia đình
Thông thường, dậy thì muộn là khuôn mẫu tăng trưởng, phát triển trong một gia đình. Bé trai, bé gái có cha mẹ, chú, cô, anh, chị, em hoặc anh chị em họ phát triển muộn hơn bình thường sẽ dậy thì muộn. Tình trạng này không cần điều trị. Những thiếu niên này sẽ phát triển bình thường, chỉ muộn hơn hầu hết bạn cùng lứa tuổi.
Bệnh lý
Một số người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, xơ nang, bệnh thận hoặc thậm chí hen suyễn có thể trải qua tuổi dậy thì chậm hơn, do bệnh tật có thể khiến cơ thể khó phát triển. Điều trị thích hợp, kiểm soát tốt hơn tình trạng sức khỏe có thể giúp giảm nguy cơ.
Một người bị suy dinh dưỡng, không dung nạp đủ dưỡng chất cũng có thể phát triển muộn hơn so với những người có chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng. Ví dụ, thanh thiếu niên mắc chứng rối loạn ăn uống, biếng ăn thường sụt cân, khiến cơ thể không thể phát triển bình thường.
A7f L_W6itr A0_Pd F1YXA" alt="*">
Dậy thì muộn có thể ảnh hưởng đến tâm lý, quá trình phát triển thể chất của trẻ. Ảnh: Freepik
Dậy thì muộn cũng có thể xảy ra do vấn đề ở tuyến yên hoặc tuyến giáp. Các tuyến này tạo ra các hormone quan trọng cho sự tăng trưởng, phát triển của cơ thể.
Một số người trải qua tuổi dậy thì không bình thường do bất thường trong nhiễm sắc thể. Ví dụ, hội chứng Turner xảy ra khi một trong hai nhiễm sắc thể X của phụ nữ bất thường hoặc bị thiếu. Điều này gây ra ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng của trẻ gái, sự phát triển của buồng trứng.
Nam giới mắc hội chứng Klinefelter được sinh ra với một nhiễm sắc thể X thừa (XXY thay vì XY) cũng bị chậm quá trình phát triển giới tính. Những bé trai mắc chứng này thường cao so với tuổi, dễ gặp vấn đề trong học tập, mắc bệnh lý khác.
Cách chẩn đoán dậy thì chậm
Để chẩn đoán dậy thì muộn, chuyên gia y tế sẽ xem xét bệnh sử, tiểu sử gia đình, hỏi về loại thuốc trẻ dùng. Bác sĩ yêu cầu xét nghiệm để kiểm tra vấn đề về tuyến giáp, tuyến yên, nhiễm sắc thể hoặc vấn đề khác.
Bác sĩ cũng có thể yêu cầu chụp X-quang tuổi xương để xem liệu xương có tăng trưởng theo đúng lứa tuổi. Thông thường, nếu phát hiện có vấn đề, chuyên gia y tế có thể giúp thanh thiếu niên dậy thì muộn phát triển bình thường.
Các bé trai có thể được điều trị ngắn hạn với testosterone (thường là tiêm hàng tháng trong vòng 4-6 tháng) để bắt đầu những thay đổi của tuổi dậy thì. Bé gái có thể tiêm estrogen liều thấp trong 4-6 tháng.
Bên cạnh tình trạng dậy thì càng ngày càng sớm như hiện nay thì cũng có những trẻ bị dậy thì muộn. Đây có thể là do các vấn đề liên quan đến sự phát triển về thể chất và một số bệnh lý tiềm ẩn khác. Bài viết sau sẽ nêu ra những nguyên nhân và các cách khắc phục dậy thì muộn.
1. Dấu hiệu cho thấy trẻ có khả năng bị dậy thì muộn
Thanh thiếu niên sẽ bước vào độ tuổi dậy thì trong tầm tuổi từ 7 - 13 (đối với nữ) và 9 - 15 (đối với nam), cơ thể sẽ xuất hiện những thay đổi chuẩn bị cho sự trưởng thành. Cụ thể là nhờ sự tác động của tuyến yên và vùng dưới đồi ở não, các tuyến sinh dục sẽ bắt đầu tăng cường tiết ra những hormone sinh dục (ở bé gái là estrogen và progesteron, còn ở bé trai là testosterone). Nếu qua ngưỡng tuổi này trẻ không có dấu hiệu gì của việc dậy thì, có nghĩa là trẻ đã bị dậy thì muộn.
Biểu hiện dậy thì muộn ở các bé trai:
Một bé trai được cho là dậy thì muộn nếu không xuất hiện các dấu hiệu sau:
Tinh hoàn và dương vật lớn dần;
Mọc lông mu;
Phát triển chiều cao tăng vọt trong vòng 1 năm kể từ khi các dấu hiệu đầu tiên của dậy thì xuất hiện ở trẻ.
Nếu các bậc phụ huynh thấy con mình không bộc lộ những biểu hiện trên thì nên đưa bé đi khám. Các bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra bên ngoài để đánh giá kích thước dương vật lẫn tinh hoàn của trẻ. Nếu so sánh với kích thước trước đây và dựa trên tiêu chuẩn mà dương vật và tinh hoàn của trẻ không phát triển thêm thì có nghĩa là trẻ đã bị dậy thì muộn, hoặc trì hoãn tăng trưởng sinh dục - thường muộn hơn bình thường 5 năm.
Những trẻ dậy thì muộn thường có chiều cao khiêm tốn hơn nhiều so với bạn bè cùng tuổi. Tuy nhiên cho tới năm 18 tuổi, trẻ có khả năng đuổi kịp chiều cao với các bạn và phát triển như người trưởng thành.
Bé gái dậy thì muộn có biểu hiện gì?
Chưa có kinh nguyệt;
Nhũ hoa không đau, chưa phát triển về kích thước.
Dậy thì muộn khiến trẻ không bắt kịp chiều cao trung bình như bạn bè đồng trang lứa
Để kiểm tra tình trạng dậy thì muộn ở bé gái, cần thực hiện xét nghiệm máu, đo nồng độ các hormone FSH, LH và estradiol. Trong đó hormone LH và FSH là hai loại hormone do tuyến yên tiết ra có chức năng kích thích sự phát triển của buồng trứng khi bé gái bước vào giai đoạn tuổi dậy thì. Ngoài ra trong một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm các phương pháp chẩn đoán khác như chụp CT não hoặc chụp X-quang tay để kiểm tra độ tuổi của xương.
2. Dậy thì muộn là do nguyên nhân gì?
Dưới đây là một số nguyên nhân có thể giải thích cho tình trạng dậy thì muộn ở trẻ:
Tiền sử gia đình: người thân, họ hàng trong gia đình cũng từng trải qua hiện tượng dậy thì muộn thì cũng có khả năng thế hệ sau gặp phải tình trạng này. Hầu hết không cần phải điều trị, chỉ là độ tuổi dậy thì của con em sẽ trễ hơn các bạn đồng trang lứa một chút;
Nguyên nhân từ DNA: sự bất thường trong nhiễm sắc thể có khả năng khiến một người bị dậy thì muộn, gây ảnh hưởng tới quá trình tăng trưởng của trẻ. Cụ thể:
Hội chứng Klinefelter: Ở những bé trai khi sinh ra sẽ mang bộ nhiễm sắc thể XXY thay vì XY như thông thường. Điều này gây ảnh hưởng đến quá trình phát triển về sinh dục, sức khỏe và học tập của trẻ;
Hội chứng Turner: bắt gặp ở các bé gái khi sinh ra bị mất hoặc bị bất thường một trong hai nhiễm sắc thể X. Hiện tượng này khiến phái nữ gặp vấn đề trong việc sản xuất hormone giới tính và phát triển buồng trứng. Nếu không điều trị, những người phụ nữ bị hội chứng Turner sẽ không trải qua tuổi dậy thì, gặp phải một số bệnh lý và tuổi thọ ngắn hơn so với bình thường.
Nguyên nhân bệnh lý:
Vấn đề ở tuyến giáp: ví dụ như mắc hội chứng suy tuyến giáp;
Suy dinh dưỡng: thiếu hụt chất dinh dưỡng ảnh hưởng tới sự vận hành và phát triển của các hormone và cơ quan trong cơ thể. Những thanh thiếu niên bị chán ăn hay rối loạn ăn uống thì bị giảm cân nhanh dẫn đến suy dinh dưỡng và dậy thì muộn;
Gặp chấn thương hoặc khối u gây cản trở hoạt động của tuyến yên và tuyến giáp;
Tập thể dục quá độ trong độ tuổi dậy thì (như các vận động viên chuyên nghiệp) cũng khiến cho thanh thiếu niên có nguy cơ bị dậy thì muộn.
Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị dậy thì muộn
Mặc dù không có những các yếu tố nguy cơ nêu trên, thanh thiếu niên vẫn có thể bị dậy thì muộn do những nguyên nhân tiềm ẩn khác. Vì vậy để xác định được lý do khiến bản thân bị dậy thì muộn là gì và tìm kiếm các cách khắc phục dậy thì muộn thì người bệnh cần đi khám và tham khảo ý kiến của các chuyên gia.
3. Cách khắc phục dậy thì muộn cho trẻ
Dựa trên nguyên nhân dẫn đến tình trạng dậy thì muộn sẽ quyết định phương pháp điều trị sao cho phù hợp. Nếu trẻ bị dậy thì muộn là do thể trạng không đáp ứng được tiến độ phát triển theo tiêu chuẩn thì chưa cần áp dụng điều trị vì trẻ sẽ cần thêm nhiều thời gian hơn để đuổi kịp mốc phát triển như bạn bè đồng trang lứa. Ngược lại, nếu trẻ bị dậy thì muộn là do nội tiết tố trong cơ thể bị mất cân bằng hoặc vì mắc phải một loại bệnh lý nào đó, lúc này trẻ cần được đi khám và chẩn đoán tại khoa nhi về vấn đề tăng trưởng và tuổi dậy thì ở trẻ.
Phương pháp bổ sung hormone theo giới tính thường được bác sĩ áp dụng. Đây được coi là một trong những cách khắc phục dậy thì muộn hiệu quả:
Đối với các bé trai, hormone testosterone sẽ được tiêm trực tiếp vào cơ thể trẻ, hoặc bổ sung dưới dạng gel bôi hay miếng dán;
Đối với các bé giá, hormone progesterone hay estrogen được thêm vào cơ thể bằng gel bôi hoặc thuốc uống.
Dựa trên nguyên nhân sẽ áp dụng cách khắc phục dậy thì muộn sao cho phù hợp
Trên đây là những chia sẻ của hueni.edu.vn về tình trạng dậy thì muộn ở các thanh thiếu niên hiện nay, trong đó bao gồm cả cách khắc phục dậy thì muộn mà phụ huynh có thể tham khảo để sớm giúp con em mình theo kịp tốc độ tăng trưởng bình thường. Ngoài ra, khi nhận thấy trẻ có biểu hiện chậm phát triển về thể chất, dậy thì muộn,... các bậc phụ huynh hãy đưa trẻ đi khám và điều trị càng sớm càng tốt.
Liên hệ đến Tổng đài 1900 56 56 56 của bệnh viện Đa khoa hueni.edu.vn để cập nhật các dịch vụ thăm khám và đặt lịch hẹn cùng các chuyên gia y tế ngay hôm nay bạn nhé!
