Thời gian qua, do các điều kiện thuận lợi về khí hậu, thời tiết và môi trường, loại kiến ba khoang đuôi nhọn đã phát triển, xuất hiện tại một số địa phương trên cả nước như khu chung cư, cư xá, ký túc xá, tái định cư, nhà ở tập thể tại TP.HCM, Huế, Hà Nội... làm phiền hà trong sinh hoạt và gây bệnh viêm da cho cộng đồng người dân. Vấn đề này hiện nay tuy không còn mới lạ nhưng cộng đồng cần biết rõ đặc điểm của loại kiến ba khoang để chủ động phòng chống.
Đặc điểm loại kiến ba khoang đuôi nhọn
Kiến ba khoang đuôi nhọn, tên khoa học là Paederus fuscipes curtis (Staphylinidae, Coleoptera). Loại côn trùng này có hình dạng giống như hạt thóc với kích thước dài từ 1 - 1,2cm; ngang từ 2 - 3mm; có nhiều khoang với màu sắc khác nhau trông gần giống các loại kiến thông thường. Kiến ba khoang còn có các tên gọi khác theo tiếng từng địa phương như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong...
Thân kiến ba khoang có từng khoang màu đen và màu da cam với đầu màu đen. Râu dài hình sợi chỉ, chân chạy nhanh, cánh ngắn đến nửa thân mình, cuối bụng nhọn có hai đuôi nhỏ. Kiến ba khoang có thể bò trên mặt nước, thích ăn côn trùng bọ hóng, thường bay vào ánh đèn ban đêm ở trong nhà. Kiến trưởng thành có thể sống trong thời gian vài tháng và sinh sản ra khoảng từ 2 - 3 thế hệ mỗi năm.
Vào mùa mưa, chúng thường di trú đến sống ở nơi khô ráo như các loài kiến khác. Đặc điểm của kiến ba khoang xuất hiện vào đầu mùa mưa khi có độ ẩm cao, nhất là sau các đám mưa lớn đầu mùa. Chúng thường sống trong ruộng lúa, ăn rầy nâu. Thời gian qua, loại kiến ba khoang xuất hiện rầm rộ ở một số nơi trên cả nước làm phiền hà trong sinh hoạt và gây nên bệnh viêm da cho người dân ở khu chung cư Bình Khánh, quận 2, TP.HCM; khu tái định cư Hương Sơ, khu ký túc xá sinh viên Trường Bia, thành phố Huế... Tại Hà Nội, kiến ba khoang cũng phát triển, xuất hiện ở khu dân cư gần cánh đồng Ngọc Thụy; chung cư Đặng Xá, Gia Lâm; khu tập thể Khương Thượng, Đống Đa... Vấn đề này làm cho cộng đồng người dân hoang mang, lo lắng như từng lo lắng, hoang mang đối với sự xuất hiện của loại bọ xít hút máu người.
Kiến ba khoang trưởng thành có thể sống vài tháng và sinh sản ra khoảng 2 - 3 thế hệ mỗi năm. Con cái có độc tố pederin (C24H43O9N, còn được gọi là cantharidin, thuộc loại alkaloid) chứa trong một đôi tuyến ở phần cuối bụng với tác dụng bảo vệ trứng khi đẻ khỏi bị các loài sinh vật khác tấn công để ăn trứng. Vì vậy nếu kiến ba khoang đậu bám vào người, bị đập chết và chà xát hoặc va chạm mạnh thì độc tố trên cơ thể kiến có thể tiết ra ngoài, dính vào da người gây nên cảm giác cháy da, đau đớn, viêm tấy...
Độc tố pederin có độc tính gấp 12 - 15 lần nọc rắn hổ. Các nhà khoa học cho rằng khi kiến đã chết khô và để trong vòng 8 năm thì độc tính này vẫn còn tồn tại. Pederin có tính xuyên thấm qua da, đây là độc chất tự nhiên có hiệu lực như chất chống ung thư và virút. Độc tố là phương tiện phòng vệ chống lại động vật khác tấn công và ăn chúng như loài nhện.
Tại sao kiến ba khoang bây giờ mới xuất hiện nhiều?
Về lĩnh vực nông nghiệp, loại kiến ba khoang thường ăn các loài côn trùng, sâu bọ, rầy nâu... gây hại mùa màng nên chúng là loài côn trùng có ích và không phải là đối tượng cần phải hủy diệt. Kiến ba khoang thường phát triển, xuất hiện vào mùa thu, phù hợp với thời gian của dịp thu hoạch vụ mùa lúa. Kiến ba khoang trú ẩn ở những vùng đất trống, gần các cánh đồng có nhiều ruộng lúa bị thu hút bởi ánh đèn, hoặc sẽ nhờ sức gió có thể bay được lên cao và đột nhập vào các phòng ở trên tầng cao của khu chung cư, ký túc xá, cư xá, nhà tập thể, khu tái định cư. Sau khi bay được vào phòng ở của các nhà cao tầng, chúng sẽ rụng cánh và trú đậu luôn tại đó.
Kiến ba khoang gây bệnh viêm da
Kiến ba khoang không gây độc bằng cách cắn, đốt người bệnh. Kiến ba khoang có thể gây viêm da từ mức độ nhẹ đến nặng tùy theo độc chất pederin hiện diện trên cơ thể kiến xâm nhập qua da. Vị trí viêm da thường xảy ra ở vùng đầu, mặt, cổ, tay, chân, hông, lưng... Nếu tay bị dính chất độc pederin khi đập kiến, chà xát và sờ vào mắt có thể làm bỏng mắt, kết mạc, giác mạc, võng mạc... Triệu chứng phồng rộp da, nổi mụn nước ngoài da có thể xuất hiện sau khi tiếp xúc với độc tố pederin từ 12 - 36 giờ. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm nhiễm sẽ tiến triển sang dạng loét. Các vết loét có nhiều hình dạng khác nhau như đường dài thẳng, hình chữ y, hình tròn, hình đa giác... tùy theo động tác khi ta thực hiện việc đập, giết và chà xát kiến trên da.
Kiến ba khoang... khoan lo sợ
Kiến ba khoang không phải là loại côn trùng lạ mà chúng đã có từ rất lâu.
Nếu biết rõ các đặc điểm sinh lý, sinh thái của loại kiến ba khoang, người dân khoan lo sợ, đừng hoang mang để chủ động áp dụng các biện pháp phòng tránh hiệu quả như dùng cửa lưới chống muỗi và các loại côn trùng. Trong mùa kiến ba khoang và các loại côn trùng khác phát triển vào thời điểm cuối mùa hè, trong mùa thu; sinh hoạt gia đình nên hạn chế bớt ánh đèn điện thắp sáng, tắt bớt đèn điện; thường xuyên vệ sinh, quét dọn nhà cửa, đồ dùng sạch sẽ, gọn gàng, ngăn nắp. Khuyên trẻ em chơi buổi tối tránh xa chỗ có nhiều ánh sáng đèn điện. Nếu phát hiện thấy kiến ba khoang đậu bám trên người nên thổi nhẹ cho chúng bay đi, không nên đập chết và chà xát mạnh trên da vì độc tố pederin trên cơ thể kiến có thể xuyên thấm, xâm nhập qua da gây bệnh.
Khi thiết kế xây dựng các khu chung cư, cư xá, ký túc xá, nhà ở tập thể, khu tái định cư cao tầng ở vùng đất mới, chung quanh có ruộng đồng, đặc biệt là ruộng lúa nên bố trí, sắp xếp hệ thống đèn điện chiếu sáng một cách hợp lý. Chỗ xa nhà ở, phòng ở cần lắp đặt hệ thống đèn chiếu sáng mạnh để thu hút côn trùng và loài kiến ba khoang; càng đến gần khu vực nhà ở, phòng ở nên dùng hệ thống đèn chiếu sáng có ánh sáng dịu mát hơn; có thể dùng đèn màu vàng, hạn chế ánh sáng trắng.
Những trường hợp bị kiến ba khoang cắn, lỡ tay đập chết, chà xát trên da thì cần nhanh chóng rửa ngay bằng nước sạch với xà phòng tại phần da nghi ngờ bị độc chất pederin xâm nhập; có thể rửa bằng thuốc tím sát trùng. Nếu chỗ da bị viêm chuyển sang tổn thương loét, cần đắp gạc sạch, ướt, mát, vô trùng; có thể xoa thêm dung dịch calamin totion hay kem xoa corticoides ở vết loét. Khi có bội nhiễm với các bọng nước dưới da, có thể dùng phối hợp với kháng sinh. Triệu chứng viêm da sẽ khỏi trong vòng từ 2 đến 3 tuần. Trong những trường hợp cần thiết, nên đi khám chuyên khoa da liễu và sử dụng thuốc điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Kiến ba khoang là loại côn trùng gây ám ảnh đối với nhiều người. Vết đốt của nó không chỉ gây đau mà còn làm tổn thương da. Bài viết dưới đây của hueni.edu.vn sẽ giúp bạn biết được dấu hiệu kiến ba khoang đốt để có cách xử trí kịp thời.
Bạn đang xem: Các loại kiến giống kiến ba khoang
1. Những điều cần biết về kiến ba khoang
Kiến ba khoang là một loại côn trùng thuộc bộ cánh cứng. Nó có hình dạng giống như một hạt thóc với chiều dài từ 1 đến 1,2cm. Rất nhiều người bị nhầm lẫn loài kiến này với kiến lửa. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ rất dễ thấy được sự khác nhau về màu sắc trên thân mình. Đó là từ phần đầu đến đuôi của kiến ba khoang sẽ xen kẽ màu sắc đen và đỏ.
Kiến ba khoang rất dễ bị nhầm lẫn với kiến lửa
Tuy là loại có cánh nhưng kiến ba khoang thường ít khi bay mà bò đi rất nhanh. Vào mùa mưa khi khí hậu ẩm ướt, loại kiến này phát triển và hoạt động rất mạnh mẽ. Bên cạnh đó, nó còn đặc biệt thích ánh sáng của bóng đèn huỳnh quang.
Cơ thể kiến ba khoang có chứa chất độc và rất nhiều vi khuẩn cộng sinh. Chính vì vậy, khi tiếp xúc với da sẽ gây ra các triệu chứng mà nhiều người vẫn nhầm lẫn với bệnh zona. Do đó, chúng ta cần phải biết được dấu hiệu kiến ba khoang đốt để có cách xử trí kịp thời.
2. Dấu hiệu kiến ba khoang đốt
Thường thì khi bị loại kiến này đốt, vùng da dễ tổn thương nhất là cổ, tay, chân và lưng. Tuỳ theo vị trí tiếp xúc mà những tổn thương ở da sẽ khác nhau, có thể là theo từng vùng hoặc rải rác nhiều nơi trên cơ thể.
Dấu hiệu kiến ba khoang đốt dễ nhận biết nhất là sưng đỏ và rát tại vị trí da bị tổn thương. Sau đó, chúng sẽ phát triển thành những nốt mụn nước hoặc phỏng nước. Kèm theo đó là cảm giác đau rát hơn cùng với một số triệu chứng như sốt hoặc nổi hạch,…
Dấu hiệu kiến ba khoang đốt thường gặp là những nốt mụn nước hoặc phỏng nước
Thời gian để vùng da bị tổn thương do vết đốt hồi phục khá lâu, kéo dài từ 2 đến 3 tuần. Lưu ý rằng, khi vô tình để dính chất độc của kiến ba khoang lên mắt, cần phải xử trí ngay. Lúc này, vùng mắt sẽ bị sưng tấy, đỏ và có thể xuất hiện thêm nhiều triệu chứng khó chịu khác.
3. Cách xử trí khi bị kiến ba khoang đốt
Những vết thương của kiến ba khoang đốt có thể lây sang vùng da lành. Chính vì vậy, khi bị loại kiến này đốt, chúng ta cần phải xử trí như sau:
Sơ cứu đúng cách sau khi bị đốt. Cụ thể là rửa sạch vùng da tổn thương bằng xà phòng hoặc nước muối sinh lý để tránh chất độc có thể lây lan sang những vùng khác.
Loại bỏ kiến ngay khỏi cơ thể bằng cách phủi nhẹ hoặc sử dụng một miếng giấy hoặc mảnh vải nhỏ để hạn chế sự tiếp xúc. Tuyệt đối không dùng tay miết hay chà xát để giết kiến vì có thể khiến chất độc từ máu của chúng dính vào và gây tổn thương cho da. Trong trường hợp, tay đã lỡ tiếp xúc trực tiếp với kiến, cần phải rửa sạch ngay.
Cần phải rửa sạch tay ngay sau khi tiếp xúc trực tiếp với kiến ba khoang
Hạn chế tối đa việc gãi hoặc chà mạnh tại những vùng da bị kiến đốt. Bên cạnh đó, bạn cần phải tránh cho vùng da lành tiếp xúc với vùng da đang bị tổn thương.
4. Cách điều trị khi bị kiến ba khoang đốt
Sau khi đã phát hiện ra dấu hiệu kiến ba khoang đốt, chúng ta cần áp dụng các cách điều trị dưới đây để vùng da bị tổn thương có thể nhanh hồi phục và không để lại sẹo:
4.1. Sử dụng thuốc bôi tại chỗ
Khi vừa mới bị kiến đốt, da của bạn chỉ đỏ lên và ngứa. Lúc này, cần phải rửa sạch nhẹ nhàng ngay các chất độc trên da bằng nước muối sinh lý hoặc xà phòng. Sau đó, bôi một loại thuốc có tên là hồ nước lên vùng bị đốt để làm dịu da. Nếu bị nổi mụn nước hoặc phỏng nước, cần phải đắp thêm dung dịch Jarish.
Trong trường hợp xuất hiện mụn mủ, chúng ta có thể sử dụng thuốc Xanh Methylen. Đây là một loại thuốc bôi có tác dụng cấp cứu và giải độc được dùng khá phổ biến ở nước ta. Ngoài ra, bạn cùng có thể sử dụng một loại thuốc bôi khác, có tên là Milian.
Có thể sử dụng các loại thuốc bôi tại vùng da tổn thương do kiến ba khoang đốt
Để an toàn và hiệu quả, tốt nhất nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc. Nếu như các tổn thương nghiêm trọng, cần đến ngay các phòng khám da liễu để được thăm khám và chỉ định hướng điều trị phù hợp.
4.2. Sử dụng thuốc uống
Một số loại thuốc uống có thể sử dụng khi bị kiến ba khoang đốt là:
Thuốc kháng Histamin H1 thế hệ 1: Loại thuốc này có tác dụng trong việc chống dị ứng và chống ngứa. Nhưng cần lưu ý tác dụng phụ khiến người uống cảm thấy buồn ngủ.
Thuốc kháng Histamin thế hệ 2: Tác dụng của loại thuốc này cũng giống với Histamin H1 thế hệ 1 nhưng được sử dụng rộng rãi hơn vì không gây buồn ngủ.
Một số trường hợp nặng và hiếm gặp bị dị ứng toàn thân, có thể phải sử dụng thêm thuốc Corticosteroid theo chỉ định của bác sĩ.
5. Cách phòng ngừa kiến ba khoang
Để phòng ngừa kiến ba khoang, chúng ta có thể áp dụng những cách sau:
Kiến ba khoang rất thích ánh sáng của bóng đèn. Vì vậy, chúng ta cần đóng cửa hoặc buông rèm khi bật đèn. Bên cạnh đó, nên làm tấm lưới chống côn trùng ở cửa sổ hoặc cửa ra vào tại những nơi có nhiều kiến ba khoang như gần bụi rậm hoặc đồng ruộng.
Tập thói quen ngủ ở trong màn.
Vệ sinh môi trường sạch sẽ và phát quang bụi rậm. Ngoài ra, nên xịt thuốc tiêu diệt côn trùng định kỳ từ 4 đến 6 tháng.
Phun thuốc diệt côn trùng định kỳ để tiêu diệt kiến ba khoang
Kiểm tra và giũ sạch chăn màn, khăn tắm trước khi sử dụng.
Mang áo tay dài hoặc đồ bảo hộ nếu làm việc ở ngoài đồng ruộng hoặc những nơi xuất hiện nhiều kiến ba khoang.
Xem thêm: 17+ cách làm giảm bắp tay to àn và hiệu quả ngay tại nhà, cách làm mất cơ bắp tay cho nữ cực đơn giản
Hy vọng thông qua bài viết này, bạn có thể biết được dấu hiệu kiến ba khoang đốt cũng như cách xử trí kịp thời để tránh gây ra những tổn thương nặng cho da. Bên cạnh đó, việc biết được cách phòng chống loại kiến này cũng giúp ích rất lớn để bảo vệ môi trường sống của mọi người. Nếu như vẫn còn bất kỳ vấn đề sức khỏe nào cần tư vấn, hãy liên hệ ngay qua hotline của hueni.edu.vn theo số 1900 56 56 56 để được chúng tôi hỗ trợ.